 Agar nobel mukofoti xaqida gapiradigan bo`lsak ko`pchilik yana shu xaqda – mi deyishar. Ammo nobel soxibalari
xaqida bilasizmi? Nari borsa Mariya Kyurini ko`rsatgan bo`lardingiz. E’tiboringizga
qisqacha bo`lsada nobel mukofotini qo`lga kiritgan ayollarning ro`yxatini berishni
lozim topdim.
Dastlab nobel
mukofotining tarixiga to`xtalib o`tsak. Nobel mukofoti xar yili Shvetsiya
Qirolligi ilmiy akademiyasi tomonidan mukofotlanadi. Qirollik instituti
Norvegiya Nobel qo`mitasi kimyo, fizika, fiziologiya, adabiyot, meditsina,
iqtisod va boshqa ko`plab jabxalarda katta xissa qo`shgan va ixtirolari uchun
topshiriladigam mukofot sanaladi.
Mukofot 1895 yili
Alfred Nobel tomonidan, o`limidan so`ng uning vasiyatiga ko`ra tashkil etilgan.
Ya’niki mukofot summasi Nobelning jamg`arma fondi orqali amalgam oshiriladi.
Yana bir mukofot Shvetsiya davlat banki tomonidan A. Nobel xotirasiga atab
iqtisodiy ilmiy yo`nalish soxiblariga beriladigan mukofot bo`lib, u 1968 yili
Shvetsiya markaziy banki tomonidan ta’sis etilgan. Xar bir mukofot aloxida
qo`mita tomonidan berilib, bunda qirollik ilmiy akademiyasi fizika, kimyo va
iqtisod yo`nalishi bo`yicha, Karolin instituti tomonidan fiziologiya va
medtsinaga oid, Norvegiya Nobel qo`mitasi esa jaxon mukofotini ta’sis etgan.
Bunday mukofot laureatlari medal, diplom va pul mukofoti bilan taqdirlanganlar.
1901 yili ilk Nobel
mukofotiga 150,782 shvetsiya kroni miqdorida, 2007 yili 7.731.004 shved
kronasiga teng miqdorda pul mukofoti berilgan. 2008 yili mukofot bilan
tadirlanganlarga 10.000.000 shved kroni berilgan.
Mukofot shvetsiya poytaxti Stokgolmda xar
yilgi 10 dekabr Nobel vafot etgan kuni tadirlash marosimi o`tkazilgan. 2009
yilga kelib jami 762 kishi (erkaklar ) Nobel soxibi va ayollar esa 40 tani
tashkil etgan.
Eng birinchi Nobel
mukofotiga sazovor bo`lgan ayol Mariya Kyuri xisoblanadi. U bu nomga 2 bor
erishgan. 1903 yil fizika bo`yicha umr yo`ldoshi Per Kyuri va Anri Bekkerel
bilan xamkorlikda va 1911 yili kimyo soxasida bu mukofotga sazovor bo`lgan.
Mariya Kyurining qizi Kren Jolio Kyuri xam 1935 yili kimyo soxasida Nobel
mukofotiga sazovor bo`lgan. Ayollar bo`yicha rekord natija 2009 yili 5 ta ayol
Nobel mukofoni olgan. Bularning birinchisi iqtisod soxasidagi ayollardan Elionor
Ostrom xisoblanadi.Quyida siz Nobel
soxibalari ro`yxati bilan tanishishingiz mumkin.Bu sizga bilimdonlar
shpalgalkasi uchun as qotib qolishi mukin.
1) 1903.y. M.Kyuri( fransiya)- radiatsiyon tadqiqotlar
uchun.
2) 1905.y. Berta Zutner ( Avstro-Vengriya)- "
Yo`qolsin qurol " romani uchun.
3) 1909.y. Selma Lagrlyof( Shvetsiya) - adabiyot
soxasida.
4) 1911.y.M.Kyuri ( fransiya) - " Radiy va Poloniy "
elementlarini ochganligi uchun.
5) 1926.y.Grasiya Deledda ( Italiya) - adabiyot soxasida.
6) 1928.y. Sigrid Unset ( Norvegiya) - adabiyot soxasida.
7) 1931.y. Djeyn Addams ( AQSH) - sotsiologiya
soxasida.
8) 1935.y. Iren Jolio Kyuri ( Frensiya)- kimyo
soxasida" Radiakyiv elementlar sintezi" bo`yicha.
9) 1938.y. Perl Bak ( AQSH) - adabiyot soxasida.
10) 1945.y. Gabriela Mistral ( Chili) - adabiyot
soxasida.
11)1946.y. Emili Bolg ( AQSH) - sotsiologiya va tarix
soxasida.
12) 1947.y. Gerta Kori ( AQSH) - fiziologiya va
meditsina bo`yicha.
13) 1963.y. Mariya Gellert - Mayyer ( AQSH ) - fizika
soxasida.
14) 1964.y. Doroti Xodjkin ( B.Britaniya) - kimyo
soxasida.
15) 1966.y. Nelli Zaks ( Shvetsiya) - adabiyot
soxasida.
16) 1976.y.Betti Uilyams ( B.Britaniya) - Shimoliy
Irlandiyadagi jaxon xarakati uchun.
17)1976.y.Meyrid Korrigon ( B.Britaniya ) jaxon xarakatiga
qo`shgan xissasi.
18) 1977.y. Rozalin Sasmen Yalou ( AQSH ) -
fiziologiya va meditsina soxasida.
19) 1979.y. Tereza Ona( Xindiston) - jaxon xarakatiga qo`shgan xissasi uchun.
20) 1982.y. Alva Myurdal ( Shvetsiya ) - jaxon
xarakatiga qo`shgan xissasi uchun.
21) 1983.y. Barbara Makklintok( AQSH) - Fiziologiya
va meditsina soxasida.
22) 1986.y. Rita Levi - Montalchini ( AQSH) -
Fiziologiya va meditsina soxasida.
23) 1988.y. Gertruda Elayon ( AQSH) - Fiziologiya va
meditsina soxasida.
24) 1991.y Nadin Gordimer ( JAR ) – Adabiyot soxasida.
25) 1991.y. Aun San Su Chji ( Birma ) - Demokrati
uchun kurashi uchun.
26)1992.y. Rigoberta Menchu Tum ( Gvatemela ) - jaxon
taraqqiyotiga qo`shgan xissasi uchun.
27) 1993.y. Toni Morrison ( AQSH) - Adabiyot
soxasida.
28) 1995.y. Kristiana Nyuslyayk - Folxard ( Germaniya
) - fiziologiya va meditsina soxasida.
29) 1996.y. Vislava Shimborskaya ( Polsha ) -
Adabiyot soxasida.
30) 1997.y. Djodji Uilyams ( AQSH ) - Jaxon
taraqqiyotiga qo`shgan xissasi uchun.
31) 2003.y. Shirin Ebedi ( Eron ) - " Ayollar va
bolalar" xuquqiga qo`shgan xissasi uchun.
32) 2004.y. Vangari Maatai ( Keniya ) - "
Demokratiya va jaxon taraqqiyoti"ga qo`shgan xissasi uchun.
33) 2004.y. Linda Bak ( AQSH ) - Fiziologiya va
meditsina soxasida.
34) 2007.y. Doris Lessing ( B.Britaniya ) - Adabiyot
soxasida.
35) 2008.y. Fransuza Barres Sinussi ( Fransiya ) -
" Oits" virusini tadqiqotida qo`shgan xissasi uchun.
36) 2009.y. Elizabet Elen Blekbyorn ( AQSH ) - Fiziologiya
va meditsina soxasida.
37) 2009.y. Kerol Greyder ( AQSH ) - fiziologiya va
meditsina soxasida.
38) Ada Yoang ( Isroil ) - Kimyo soxasida(
Ribasomalar strukturasini tadqiqoti uchun).
39) Gerta Myuller ( Germaniya) - Adabiyot soxasida.
40) Elionor Ostrom ( AQSH ) - Iqtisod ( " Iqtisodni boshqarishni
tadqiqoti uchun" ).
| 